Duże miasta, takie jak Warszawa wymagają zachowania pewnej równowagi między ich wielkomiejskim charakterem a codziennym życiem jego mieszkańców. Podstawową rolę w tym procesie odgrywa sposób zagospodarowania przestrzeni publicznej, która może mieć zasięg ogólnomiejski, dzielnicowy, stołeczny lub lokalny. W najnowszym wpisie postaramy się odpowiedzieć jakie znaczenie mogą odgrywać na ruch pieszy typy przestrzeni publicznych? Zostaną również przedstawione propozycje nowych granic obszaru funkcjonalnego Warszawy uwzględniającego udział pieszych lokalnych jak i ponadlokalnych na danym terenie.

Badania

W analizie wyznaczono indeks ponadlokalnego ruchu pieszego, który został wyliczony na podstawie ilorazu ruchu pieszego i gęstości zaludnienia przyjętego z danych ze spisu powszechnego w 2021, a następnie znormalizowany.  Mapa ma stanowić poglądowy obraz, wskazując na potencjalne tereny, gdzie możemy mieć do czynienia z dużą liczbą pieszych spoza danego osiedla.

Źródło: na podstawie danych CitiesAI i Spisu Powszechnego 2021

Nie powinno być zaskoczeniem, że indeks ponadlokalnego ruchu pieszego rzuca się w oczy w śródmieściu Warszawy, gdzie dominuje tzw. zabudowa (śród)miejska. Ma ona charakter śródmiejski, metropolitalny, jak i bardziej lokalny. Znajdują się tu przestrzenie publiczne, z licznymi budynkami administracji, infrastruktury społecznej, ale i wieloma lokalami usługowymi w parterach. Wyróżnić można również przestrzenie półpubliczne i półprywatne, do których należą dziedzińce wewnętrzne, podwórka i klatki schodowe.

Nowe granice obszary funkcjonalnego Warszawy

W Warszawskich dokumentach planistycznych strefa śródmieścia funkcjonalnego¹ obejmuje Śródmieście oraz fragmenty Woli, Pragi Północ i Południe, Mokotowa, Ochoty i Żoliborza. Na tym obszarze mają koncentrować się funkcje usługowe o znaczeniu stołecznym, metropolitalnym, krajowym i międzynarodowym, w tym inwestycji celu publicznego, które w połączeniu z zabudową mieszkaniową będą ogniskowały życie społeczne metropolii warszawskiej². Granice obszaru o cechach śródmiejskich, wyznaczono na podstawie szeregu czynników m.in. intensywności zabudowy, koncentracji instytucji, usług komercyjnych czy sieci przystanków i ulic.

Źródło: Studium Uwarunkowań i Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Stołecznego Warszawy

Na poniższej mapie spróbowano wyznaczyć nowe granice obszaru funkcjonalnego śródmieścia uwzględniającego ruch pieszy w Warszawie. Patrząc na indeks ponadlokalnego ruchu pieszego, granice te pokrywałyby się prawie całkowicie z dzielnicą Śródmieścia, dołączając do niego Łazienki Królewskie. Po prawej stronie Wisły wyznaczone nowe granice, w porównaniu z obszarem o cechach śródmieścia nie obejmują Grochowa i Północnej części Nowej Pragi. Z drugiej strony nowo wyznaczony obszar uwzględnia dodatkowo Saską Kępę.

Na Woli nowa granica przebiega praktycznie wzdłuż ul. Górczewskiej i wydłuża się aż w okolice Wola Parku. Na Mokotowie większego ponadlokalnego ruchu pieszego można spodziewać się w okolicy Pól Mokotowskich. Dane dla Ochoty i Żoliborza są znacząco zaszumione, co utrudnia jednoznaczne wyznaczenie obszarów o ruchu lokalnym i ponadlokalnym.

Źródło: na podstawie danych CitiesAI i Spisu Powszechnego 2021

Biuro Architektury i Planowania Przestrzennego m.st. Warszawy przygotowało mapę z podziałem na typy przestrzeni publicznych w Warszawie. Jakie typy dominują na obszarze z wysokim indeksem ruchu pieszego ponadlokalnego? Są to na pewno przestrzenie o charakterze stołecznym, które dominują w dzielnicy Śródmieście, która cała została zakwalifikowana do nowego obszaru funkcjonalnego. Generatorem ruchu ponadlokalnego są również przestrzenie ogólnomiejskie, takie jak na Pradze: Park Skaryszewski i ZOO Warszawskie, Pole Mokotowskie na Mokotowie, czy Cmentarz Powstańców Warszawy na Woli.

Źródło: Raport z planowania Warszawy „Czy żyjemy lokalnie?”

Podsumowanie

Śródmieście z pewnością można nazwać dzielnicą pieszych. Jednak wiele wskazuje na to, że ze względu na obecność dużej liczby przestrzeni o charakterze stołecznym czy ogólnomiejskim przeważająca część pieszych to piesi przyjeżdzający z innych części miasta.

Wyznaczone przez nas granice stanowią nowe spojrzenie na obszar funkcjonalny śródmieścia (OFŚ). Mogą pomóc zweryfikować realne granice OFŚ, uwzględniając perspektywę jej użytkowników. Na obszarze funkcjonalnego śródmieścia zaspokajane są potrzeby różnorodnych grup społecznych i pełni ono ważną rolę dla ruchu lokalnego jak i ponadlokalnego. Istotne jest by granice te były wyznaczone jak najbardziej precyzyjnie, ponieważ stanowią one podstawę do planowania nowych inwestycji.

Władze miasta obecnie realizują wiele dużych projektów na terenie śródmieścia takich jak przebudowy ulic, dodatkowe przejścia dla pieszych czy ścieżki rowerowe. Wizytówką śródmieścia ma być projekt przebudowy zwany Nowym Centrum Warszawy, który projektowany jest w myśl idei „placemaking”, która ma sprzyjać wzajemnym interakcjom i kontaktom mieszkańców. Tym bardziej istotne jest uwzględnienie kto i w jaki sposób korzysta z tej przestrzeni, by nowe centrum warszawy, było otwarte na mieszkańców oraz przyjezdnych i zaspokajało ich potrzeby.

¹ Do 01.01.2018 definicja zabudowy śródmiejskiej oznaczała „zgrupowanie intensywnej zabudowy na obszarze funkcjonalnego śródmieścia, który to obszar stanowi faktyczne lub przewidywane w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego centrum miasta lub dzielnicy miasta”. Obecnie pojęcie to zostało uściślone i kieruje do planów miejscowych i studiom gmin, ponieważ tylko w oparciu o te dokumenty możliwe jest wskazanie obszaru zabudowy śródmiejskiej,  https://www.zawod-architekt.pl/pokaz/zabudowa_srodmiejska.reaktywacja,339/

² Studium Uwarunkowań i Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Stołecznego Warszawy